Εκατοντάδες νεκρά πουλιά στην λίμνη Κορώνεια

Από την δεκαετία του 80 εμφανίστηκαν τα πρώτα σημάδια υποβάθμισης της λίμνης Κορώνειας. Λόγω της υπεράντλησης νερού για γεωργική κυρίως χρήση η επιφάνεια της λίμνης από 46 km² έφτασε 30 km² το 1995. Ταυτόχρονα η ανεξέλεγκτη ρύπανση από απόβλητα βιομηχανικών μονάδων, κυρίως βαφείων, αλλά και τα λύματα των γύρω αστικών κέντρων συμπλήρωνε την εικόνα της λίμνης που έπνεε τα λίσθια καθώς είχε πλέον PΗ αλκαλικής μπαταρίας. Η οικολογική καταστροφή ήταν αναπόφευκτη και δεν άργησε να συμβεί: πρώτα είχαμε τον θάνατο όλων των ψαριών της λίμνης και ακολούθησαν μαζικοί θάνατοι περίπου 3.000 πουλιών, από αδιευκρίνιστη ως σήμερα παθολογική αιτία.
Θα περίμενε κανείς ότι η πολιτεία θα έπαιρνε τότε όλα τα κατάλληλα μέτρα για την αποκατάσταση του υγροτόπου. Ανατέθηκαν μελέτες, ξοδεύτηκαν τεράστια ποσά και εκπονήθηκε και το πρώτο master plan για την σωτηρία της λίμνης που ως κύριο μέτρο πρότεινε την εξωπραγματική μεταφορά νερού από τον Αλιάκμονα, χωρίς να θίξει τις αιτίες της υποβάθμισης. Και η υποβάθμιση συνεχίστηκε μέχρι το καλοκαίρι του 2002 που η λίμνη πλέον σχεδόν αποξηράνθηκε. Τον επόμενο χειμώνα οι βροχοπτώσεις αποκατέστησαν ένα τμήμα της λίμνης, σχεδόν το μισό από το αρχικό της μέγεθος αλλά η κατάσταση ήταν πλέον δραματική. Τιμές pH από 8,5 έως 10, ένα παχύ στρώμα λάσπης στον πυθμένα της με μεγάλη περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα, μικρή περιεκτικότητα σε οξυγόνο, σημαντικές αυξομειώσεις της στάθμης της και παρόλα αυτά συνεχιζόταν η ανεξέλεγκτη απόρριψη ανεπεξέργαστων βιομηχανικών λυμάτων.
Και τον Σεπτέμβριο του 2004 ήρθε η μεγάλη καταστροφή καθώς χιλιάδες (σύμφωνα με την Κυνηγετική Ομοσπονδία ανέρχονταν σε 30.000) νεκρά πουλιά, από 39 είδη, βρέθηκαν στις όχθες της λίμνης, ανάμεσά τους και περισσότεροι από 250 αργυροπελεκάνοι, είδος παγκόσμια απειλούμενο. Λίγους μήνες αργότερα δημοσιοποιήθηκαν τα αποτελέσματα των εργαστηριακών αναλύσεων με τα οποία επιβεβαιώθηκαν οι αρχικές υποψίες ότι οι θάνατοι των πουλιών οφείλονταν σε αλλαντίαση, που προκαλείται από τοξίνες που παράγει το σηπτικό βακτήριο Clostridium botulinum. Το βακτήριο, του οποίου ο ρόλος στη φύση είναι να αποσυνθέτει τη νεκρή οργανική ύλη, είναι αρκετά κοινό σε ελώδεις περιοχές αλλά για να αναπτυχθεί και να παράγει την επικίνδυνη τοξίνη χρειάζεται απουσία οξυγόνου, υψηλές θερμοκρασίες και φυσικά νεκρή οργανική ύλη, δηλαδή ακριβώς ότι συμβαίνει στην Κορώνεια το καλοκαίρι. Μάλιστα λειτουργεί όπως η χιονοστιβάδα, καθώς οι προνύμφες των εντόμων που τρέφονται από τα πτώματα μεταφέρουν την αλλαντική τοξίνη, χωρίς να νοσούν, μέσα από την τροφική αλυσίδα σε άλλους ζώντες οργανισμούς (π.χ. εντομοφάγα πουλιά). Όταν τα πουλιά προσβληθούν παθαίνουν αρχικά παράλυση των άκρων και του λαιμού και στη συνέχεια των μυών και άλλων ζωτικών οργάνων και φυσικά πεθαίνουν. Στη συνέχεια οι προνύμφες των εντόμων που αναπτύσσονται στα πτώματα μεταφέρουν την τοξίνη σε άλλα πουλιά και ο κύκλος του θανάτου συνεχίζεται.
Ο αντίκτυπος από την τραγική αυτή οικολογική καταστροφή ήταν τεράστιος. Πρωτοσέλιδα δημοσιεύματα εφημερίδων, ερωτήσεις στο ελληνικό και ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, παραπομπή της χώρας μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Θα περίμενε κανείς ότι η πολιτεία αυτή τη φορά θα σοβαρευόταν και θα αντιμετώπιζε με άμεσα μέτρα την υποβάθμιση της λίμνης. Μάταια όμως, πέρα από τα επικοινωνιακά σόου του Ψωμιάδη και συσκέψεις επί συσκέψεων αρμοδίων και μη, το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με νέες μελέτες και εκπόνηση νέου master plan, που όμως εστιάζουν σε κατασκευαστικά έργα αποφεύγοντας να αντιμετωπίσουν την γνωστή σε όλους αιτία, την ανεξέλεγκτη βιομηχανική και γεωργική ανάπτυξη της περιοχής.
Και όπως τελικά είναι φυσικό, τίποτα δεν έγινε από το 2004 μέχρι σήμερα, κανένα ουσιαστικό μέτρο δεν πάρθηκε. Ακόμα και ο Φορέας Διαχείρισης των λιμνών Κορώνειας και Βόλβης τεσσεράμισυ χρόνια μετά την ίδρυσή του δεν έχει κατορθώσει ακόμα να λειτουργήσει ουσιαστικά. Ευνουχισμένος σε θεσμικό επίπεδο, χωρίς προσωπικό και παγιδευμένος σε απίστευτες γραφειοκρατικές διαδικασίες προσπαθεί ακόμα να πάρει τα δεσμευμένα γι’ αυτόν κονδύλια του Επιχειρησιακού Προγράμματος για το Περιβάλλον, μήπως και προλάβει να υλοποιήσει κάτι πριν τελειώσει το Γ’ ΚΠΣ.
Η νέα οικολογική καταστροφή ήταν προ των πυλών. Ήδη από τον Φεβρουάριο παρατηρήθηκε, σύμφωνα με μελέτη καθηγητών του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ, αυξημένη παρουσία κυανοβακτηρίων, με συμμετοχή για πρώτη φορά στη λίμνη του είδους Arthrospira fusiformis. Το είδος αυτό, που ευτυχώς βρέθηκε σε χαμηλές πυκνότητες, σύμφωνα με την βιβλιογραφία παράγει τοξίνες και συμβάλλει σε μαζικούς θανάτους φοινικόπτερων (φλαμίνγκο), σε λίμνες της Αφρικής με υψηλή αλατότητα, όταν βρίσκεται σε υψηλές πληθυσμιακές πυκνότητες οι οποίες ευνοούνται από υψηλές θερμοκρασίες νερού, ανομβρία και πτώση της στάθμης του νερού. Μάλιστα με πρωτοβουλία της Νομαρχίας, τον Μάρτιο, σε σύσκεψη φορέων και υπηρεσιών, δημιουργήθηκε και συντονιστικό όργανο για την αντιμετώπιση ενδεχόμενης οικολογικής κρίσης στη λίμνη Κορώνεια. Μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να βγουν στα κανάλια όσοι το επιδιώκουν.
Και ήρθε το φετινό καλοκαίρι με τις αυξημένες θερμοκρασίες και τις ελάχιστες βροχοπτώσεις. Και η λίμνη περιορίστηκε τουλάχιστο στο μισό της έκτασης που είχε το χειμώνα. Και όλοι περιμέναμε τη νέα οικολογική καταστροφή. Ήταν ζήτημα χρόνου. Μέχρι προχθές όταν τα νεκρά πουλιά έγιναν και πάλι ορατά στις όχθες της λίμνης. Περισσότερα από 200 πουλιά βρέθηκαν ήδη νεκρά, φοινικόπτερα, αβοκέτες, πάπιες και γλάροι. Και οι φόβοι όλων είναι ότι πρόκειται μόνο για την αρχή. Δεν ξέρουμε ακόμα, καθώς οι σχετικές αναλύσεις μάλλον θα αργήσουν αν οι θάνατοι οφείλονται σε αλλαντίαση ή στην ύπαρξη κυανοβακτηρίων.
Όμως …τον ξέρουμε τον ένοχο κι είναι γνωστή η αιτία. Γιατί η μετατροπή της λίμνης σε παγίδα θανάτου για όλους τους ζωντανούς οργανισμούς, για τρίτη φορά τα τελευταία χρόνια, είναι απλά και μόνο το αποτέλεσμα της πολιτικής που ακολουθήθηκε, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων. Μιας πολιτικής που αποφεύγει να θίξει συμφέροντα και να αλλάξει το μοντέλο ανάπτυξης της περιοχής, μιας πολιτικής που συνεχίζει την μακροχρόνια ληστρική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Μιας πολιτικής που μοιάζει με χρονικό ενός προαναγγελθέντος εγκλήματος…

Η φωτογραφία με τον νεκρό αργυροπελεκάνο είναι από τους μαζικούς θανάτους πουλιών του 2004 και δημοσιεύθηκε στο τεύχος 21 του Οιωνού, του περιοδικού της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας.